Ինչպես է Միացյալ Նահագները գնաճ արտահանում այլ երկրներ

Դաշնային պահուստային համակարգը (Fed) կենտրոնացած է Միացյալ Նահանգներում գնաճի վրա: Սակայն հազարավոր մղոն հեռավորության վրա գտնվող երկրները ցնցվում են գնաճը խեղդելու իր ծանր արշավից, քանի որ նրանց կենտրոնական բանկերը ստիպված են ավելի ու ավելի արագ բարձրացնել տոկոսադրույքները, իսկ  դոլարը իջեցնում է իրենց արժույթների արժեքը: Գրում է CNN-ը։

«Մենք տեսնում ենք, որ Fed-ը նույնքան ագրեսիվ է, որքան 1980-ականների սկզբից: Նրանք պատրաստ են հանդուրժել գործազրկության բարձրացումը և անկումը», — ասում է ING-ի շուկաների գլխավո ղեկավար Քրիս Թրները: «Դա լավ չէ միջազգային աճի համար»։

Դաշնային պահուստի որոշումը երեք անընդմեջ նիստերի ժամանակ տոկոսադրույքները երեք քառորդով բարձրացնելու մասին, մինչդեռ ազդարարելով ավելի մեծ աճեր կան, ստիպել է իր գործընկերներին նույնպես ավելի կոշտանալ ամբողջ աշխարհում: Եթե նրանք շատ հետ մնան Fed-ից, ներդրողները կարող են փող հանել  իրենց ֆինանսական շուկաներից՝ առաջացնելով լուրջ խափանումներ:

Շվեյցարիայի, Միացյալ Թագավորության, Նորվեգիայի, Ինդոնեզիայի, Հարավային Աֆրիկայի, Թայվանի, Նիգերիայի և Ֆիլիպինների կենտրոնական բանկերը նախորդ շաբաթվա ընթացքում բարձրացրել են տոկոսադրույքները՝ հետևելով Fed-ին:

Fed-ի դիրքորոշումը դոլարը հասցրել է նաև երկու տասնամյակի ամենաբարձր ցուցանիշներին հիմնական արժույթների զամբյուղի նկատմամբ: Թեև դա օգտակար է ամերիկացիների համար, ովքեր ցանկանում են գնումներ կատարել արտերկրոմ, դա շատ վատ նորություն է այլ երկրների համար, քանի որ յուանի, իենի, ռուփիի, եվրոյի և ֆունտի արժեքը նվազում է, ինչը թանկացնում է առաջին անհրաժեշտության ապրանքների ներմուծումը, ինչպիսիք են սնունդը և վառելիքը: Այս դինամիկան, որտեղ Fed-ը հիմնականում արտահանում է գնաճը, ավելացնում է ճնշումը տեղական կենտրոնական բանկերի վրա:

«Դոլարը առանձին չի ամրապնդվում։ Այն պետք է ուժեղանա ինչ-որ բանի դեմ», — ասում է Goldman Sachs Asset Management-ի միջազգային շուկայի ռազմավարության ղեկավար Ջեյմս Էշլին:

Դոլարի արագ արժևորման պատժիչ հետևանքները վերջին օրերին ավելի պարզ են դարձել։ Ճապոնիան նախորդ հինգշաբթի միջամտեց 24 տարվա մեջ առաջին անգամ՝ ամրապնդելու իենը, որը դոլարի նկատմամբ տարեցտարի ընկել է 26%-ով: (Ճապոնիայի բանկը մնացել է առաջատար կենտրոնական բանկերի շարքում և դիմադրել է բարձրացման տոկոսադրույքներին՝ չնայած գնաճին):

Չինաստանը հետևում է արժութային շուկաներին այն բանից հետո, երբ յուանի ցամաքային առևտուրը համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից ի վեր իջավ դոլարի նկատմամբ իր ամենացածր մակարդակին, մինչդեռ Եվրոպական կենտրոնական բանկի նախագահ Քրիստին Լագարդը երկուշաբթի նախազգուշացրեց, որ եվրոյի կտրուկ արժեզրկումը «ավելացրել է գնաճային ճնշումները:

Միացյալ Թագավորությունը ցույց է տալիս, թե որքան արագ իրավիճակը կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից, քանի որ համաշխարհային ներդրողները խեղդվել են նոր կառավարության տնտեսական աճի ծրագրում: Երկուշաբթի բրիտանական ֆունտը դոլարի նկատմամբ իջավ ռեկորդային ցածր մակարդակի։ Սա պայմանավորված էր հարկերի մեծ կրճատումներ իրականացնելու անսովոր փորձով, որը միաժամանակ խթանում է փոխառությունները՝տագնապ առաջացեցնելով։

Հետագա քաոսը ստիպեց Անգլիայի բանկին հայտարարել պարտատոմսերի գնման շտապ ծրագրի մասին՝ փորձելով կայունացնել շուկաները, և հանգեցրեց Արժույթի միջազգային հիմնադրամի զգուշացմանը, որն հայտնեց, որ Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը պետք է վերանայի իր առաջարկները:

Համաշխարհային ֆինանսական համակարգը հենց հիմա «նման է ճնշման կաթսայի», — ասաց Թրները: «Դուք պետք է ունենաք ուժեղ, վստահելի քաղաքականություն, և քաղաքականության ցանկացած սխալ քայլ պատժվում է»:

Սպառնալիք զարգացող շուկաներին

Համաշխարհային բանկը վերջերս զգուշացրեց, որ 2023 թվականին համաշխարհային անկման ռիսկն աճել է, քանի որ ամբողջ աշխարհի կենտրոնական բանկերը միաժամանակ բարձրացնում են տոկոսադրույքները՝ պատասխան գնաճին: Այն նաև նշում է, որ միտումը կարող է հանգեցնել մի շարք ֆինանսական ճգնաժամերի զարգացող տնտեսությունների շրջանում, որոնցից շատերը դեռ ճոճվում են համաճարակից, «որը նրանց տևական վնաս կհասցնի»:

Ամենամեծ ազդեցությունը կարող են զգալ այն երկրներում, որոնք թողարկել են դոլարով արտահայտված պարտք: Այդ պարտավորությունների փոխհատուցումն ավելի թանկ է դառնում, քանի որ տեղական արժույթները արժեզրկվում են՝ ստիպելով կառավարություններին կրճատել ծախսերը այլ ոլորտներում, ճիշտ այնպես, ինչպես գնաճը վատթարացնում է կենսամակարդակը:

Մտահոգության տեղիք է տալիս նաև արժութային պահուստների նվազումը։ Շրի Լանկայում դոլարի պակասը նպաստել է երկրի պատմության մեջ ամենավատ տնտեսական ճգնաժամին և ստիպել երկրի նախագահին պաշտոնանկության այս տարվա սկզբին:

Ռիսկերը պարզ են դառնում այս երկրներից շատերում տոկոսադրույքների բարձրացման չափերով: Բրազիլիան, օրինակ, այս ամիս տոկոսադրույքները կայուն պահեց, բայց միայն 12 անընդմեջ բարձրացումից հետո, որը թողեց իր հենանիշային տոկոսադրույքը 13,75%:

Նիգերիայի կենտրոնական բանկը երեքշաբթի օրը բարձրացրել է տոկոսադրույքները մինչև 15,5%, շատ ավելի բարձր, քան սպասում էին տնտեսագետները: Հայտարարության մեջ Կենտրոնական բանկը նշել է, որ «ԱՄՆ Դաշնային պահուստային բանկի կողմից շարունակվող դրամավարկային քաղաքականության խստացումը նաև բարձր ճնշում է գործադրում տեղական արժույթների վրա ամբողջ աշխարհում, որը փոխանցվում է ներքին գներին»:

Հնարավո՞ր է դադարեցնել ցավը

Վերջին անգամ, երբ դոլարը նման անկում ապրեց՝ 1980-ականների սկզբին, ԱՄՆ-ի, Ճապոնիայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի քաղաքականություն մշակողները հայտարարեցին արժութային շուկաներում համակարգված միջամտության մասին, որը հայտնի դարձավ որպես Պլազայի համաձայնագիր:

Դոլարի վերջին բարձրացումը և դրան հաջորդած ցավը, որը նա պատճառեց այլ երկրներին, խոսակցություններ են առաջացրել, որ հնաարվոր է մեկ այլ համաձայնագրի ժամանակն է։ Սպիտակ տունը, սակայն, սառը ջուր է նետել այդ գաղափարի վրա, որն առայժմ անհավանական է դարձնում այն:

«Ես չեմ ակնկալում, որ մենք այդտեղ ենք գնում», — երեքշաբթի ասաց Ազգային տնտեսական խորհրդի տնօրեն Բրայան Դիսը:

Միևնույն ժամանակ, ակնկալվում է, որ Դաշնային պահուստը կշարունակի իր ընթացքը: Դա նշանակում է, որ դոլարը դեռ կարող է ավելի բարձրանալ, և մյուս կենտրոնական բանկերը չեն կարողանա հանգստանալ:

Դոլարի հավելյալ հզորությունը և ԱՄՆ-ի ավելի բարձր տոկոսադրույքները «բացարձակապես մի բան է, որը մենք պետք է ակնկալենք, և դրա հետևանքները իսկապես շատ խորն են», — ասում է Էշլին Goldman Sachs Asset Management-ից:

Հեղինակ՝ Ջուլիա Հորովիթս