Ինչպես բարեփոխել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը

Երբ համաշխարհային առաջնորդները Նյու Յորքում հավաքվեցին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի համար, Անվտանգության խորհրդի բարեփոխման հեռանկարը հայտնվեց որպես քննարկման հիմնական թեմա: Հիմնական հարցն այն է, թե արդյոք խորհուրդը պե՞տք է ավելացնի մշտական ​​անդամներ: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Շանգ Ջին Վեին (Shang-Jin Wei) project-syndicate-ում։

Ընդլայնման կողմնակիցները պնդում են, որ ավելացնելով այնպիսի երկրների, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Բրազիլիան կամ Ճապոնիան, ԱԽ-ն ավելի ներկայացուցչական կդարձնի ՄԱԿ-ի անդամակցությանը: Քննադատները, սակայն, նախազգուշացնում են, որ վետոյի իրավունք ունեցող ավելի շատ մշտական ​​անդամներ ավելացնելը կարող է անդամալույծ անել Խորհուրդը՝ դարձնելով այն նույնիսկ ավելի քիչ արդյունավետ, քան այժմ: Ավելին, կան 22 երկրներ, որոնց բնակչությունն ավելի մեծ է, քան Ֆրանսիայի բնակչությունը, որը Անվտանգության խորհրդի ներկայիս հինգ մշտական ​​անդամներից ամենափոքրն է: Այս խումբը ներառում է Հնդկաստանը, Բրազիլիան, Ճապոնիան, Ինդոնեզիան, Պակիստանը, Ֆիլիպինները, Նիգերիան, Գերմանիան, Մեքսիկան և Թուրքիան: Եթե ​​նոր մշտական ​​անդամներ ավելացվեն, հավանաբար կհետևեն հետագա ընդլայնման կոչեր:

Թեև երկու փաստարկներն էլ համոզիչ են, բարեփոխումները պարտադիր չէ, որ լինեն կամ/կամ առաջարկ: Վերանայելով Անվտանգության խորհրդի կառուցվածքը և վետոյի համակարգը՝ հնարավոր է այն դարձնել և՛ ավելի ներկայացուցչական, և՛ ավելի արդյունավետ:

Այսօր շարունակվող պատերազմների և հակամարտությունների պայմաններում բարեփոխումների հրատապ անհրաժեշտություն կա: Անվտանգության խորհրդի մշտական ​​անդամների կողմից կիրառվող վետոյի իրավունքը խստորեն խոչընդոտում է միջազգային խոշոր ճգնաժամերի ժամանակ գործելու ՄԱԿ-ի կարողությանը, նույնիսկ երբ կա միջամտության ճնշող գլոբալ աջակցություն:

Վետոյի համակարգը հետևում է հետպատերազմյան դարաշրջանի իրական քաղաքականությանը: Երբ ՄԱԿ-ը հիմնադրվեց, Խորհրդային Միությունը պնդում էր վետոյի իրավունքը Անվտանգության խորհրդի որոշումների վրա՝ վախենալով, որ այն ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների կողմից կգերազանցվի: ԱՄՆ-ի այն ժամանակվա նախագահ Հարրի Թրումենը պահանջեց նույն արտոնությունը՝ նախազգուշացնելով, որ առանց դրա Սենատը չէր հաստատի ԱՄՆ-ի անդամակցությունը ՄԱԿ-ին, ինչպես որ մերժեց Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Ազգերի լիգայի ստեղծման Վուդրո Վիլսոնի ջանքերը:

1946-1969 թվականներին Խորհրդային Միությունը կիրառեց բոլոր վետոների 93%-ը՝ հաճախ ՄԱԿ-ի նոր անդամների ընդունումը արգելափակելու նպատակով: Մինչ ԽՍՀՄ-ը պարբերաբար մերժում էր ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող թեկնածուներին, ԱՄՆ-ը վեց անգամ վետո դրեց Վիետնամի ընդունման վրա: 1970 թվականից ի վեր, սակայն, ԱՄՆ-ն օգտագործել է իր վետոյի իրավունքը ավելի շատ, քան ցանկացած այլ մշտական ​​անդամ, հաճախ Իսրայելին պաշտպանելու համար կարևոր բանաձևերից:

Մեր օրերում Անվտանգության խորհրդի բազմաթիվ վետոներ բացարձակապես հակասում են միջազգային հանրության ճնշող մեծամասնության տեսակետներին: Այս անջատումը առաջացրել է համատարած հիասթափություն, և վետոյի համակարգը ավելի ու ավելի է դիտվում որպես անարդար, ոչ էթիկական և հնացած:

Հաշվի առնելով, որ Անվտանգության խորհրդի ներկայիս կառավարման կառուցվածքն արդեն խաթարում է իր մանդատը կատարելու և գլոբալ խաղաղությունը պահպանելու նրա կարողությունը, ավելի շատ մշտական ​​անդամներ ավելացնելը կարող է անարդյունավետ թվալ: Ավելի մեծ ներկայացվածությունն ու արդյունավետությունը հավասարակշռելու համար Խորհրդի ցանկացած ընդլայնում պետք է ուղեկցվի վետոյի համակարգի իմաստալից բարեփոխումներով:

Սա անելու ճանապարհներից մեկն այն է, որ Խորհրդը ընդլայնվի մինչև 20 անդամ, ներառյալ տասը մշտական ​​տեղ, միաժամանակ թույլ տալով գերմեծամասնությանը, ասենք 16 ձայն, վերացնել ցանկացած մշտական ​​անդամի վետոն: Այս փոփոխությունը կպահպանի վետոյի իրավունքը՝ առանց անհրաժեշտաբար ավելի շատ փակուղիներ ստեղծելու։ Որպեսզի նոր ավելացված մշտական ​​անդամների թույլ չտրվի չարաշահել համակարգը, նրանք կարող են անդամագրվել առանց վետոյի իրավունքի:

Անշուշտ, աշխարհի խոշոր տերությունների վետոյի արտոնությունների սահմանափակումը դժվար կլինի: Բայց հաշվի առնելով, որ նույնիսկ որակյալ վետոն թույլ կտա նրանց անհամաչափ ազդեցություն ունենալ, նրանք կարող են սովորել հարմարվել: Ավելին, գերմեծամասնության կողմից վետոների վերացման թույլտվությունը կխթանի ՄԱԿ-ի լեգիտիմությունը՝ ի վերջո օգուտ բերելով Անվտանգության խորհրդի մշտական ​​անդամներին: Եվ քանի որ այս երկրներն արդեն կարող են դիմակայել ՄԱԿ-ի բազմաթիվ գործողություններին, նրանք պետք է բաց լինեն այս բարեփոխման համար։

Անվտանգության խորհուրդն ավելի ներկայացուցչական դարձնելը և դրա արդյունավետության բարձրացումը միմյանց բացառող չեն: Աշխարհն ավելի լավը կլինի, եթե երկու բարեփոխումները՝ անդամության ընդլայնումն ու վետոյի սահմանափակումը, միաժամանակ իրականացվեն։