Ռազմավարություն Եվրոպայի համար
«Արդյունաբերական քաղաքականությունը» տեղափոխվել է տնտեսական և նույնիսկ ազգային անվտանգության մասին բանավեճերի կենտրոն՝ Միացյալ Նահանգներից մինչև Եվրամիություն: Սակայն տերմինը կարող է ապակողմնորոշիչ լինել ոչ միայն այն պատճառով, որ դրա իմաստը բավականին մշուշոտ է, այլ նաև այն պատճառով, որ այն չի կարողանում որսալ իրական հրամայականը, որի առջև կանգնած են քաղաքականություն մշակողները:
Արդյունաբերական քաղաքականությունը վերաբերում է գործիքների լայն շրջանակի կիրառմանը (կանոնակարգումից մինչև սուբսիդիաներ և հարկային արտոնություններ)` աջակցելու ընդհանուր տնտեսական աճին կամ խթանելու դինամիզմը կոնկրետ ոլորտներում: Այն պետության չափ հին է։ Վերադարձեք 2000 տարի առաջ Չինաստանի Հան դինաստիա և կտեսնեք, որ երկաթագործությունը պետական մենաշնորհ էր։
Եվրոպան ունի արդյունաբերական քաղաքականություն վարելու իր երկար պատմությունը։ Եվրոպական կառավարությունները դարեր են ծախսել՝ աջակցելով կենսական արդյունաբերություններին և տեխնոլոգիաներին — հատկապես պատերազմին առնչվող ամենակարևոր ոլորտներին — որպեսզի առաջ անցնեն իրենց թշնամիներից, որոնք հաճախ նաև իրենց հարևաններն էին: Բոլորովին վերջերս նրանք համատեղ արդյունաբերական քաղաքականություն են վարել միմյանց ինտեգրվելու, այլ ոչ թե պայքարելու համար:
Ինչպես կանխարգելել ԱԲ միջուկային արմագեդոնը
Հիմնարար տեղաշարժը սկսվեց 1950 թվականին՝ Եվրոպական Ածխի և Պողպատի ընկերակցության ստեղծմամբ: Հեռու պատերազմում երկրների հնարավորությունները բարելավելուց, ածխի և պողպատի արտադրությունը համախմբելու եվրոպական այս արդյունաբերական քաղաքականությունը դադարեցրեց մայրցամաքում մարտերը: Ածուխն ու պողպատը, որոնք երկուսն էլ կարևոր են տանկերի և հրացանների արտադրության համար, համատեղ բարձրագույն իշխանության հսկողության տակ դնելը նշանակում էր, որ ոչ մի երկիր չէր կարող զինվել մյուսների դեմ: Միևնույն ժամանակ, քաղաքականությունը աջակցեց տնտեսության վերականգնմանը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։
Եվրոպական ինտեգրմանն ուղղված այլ կարևոր քայլերը նույնպես կարելի է բնութագրել որպես արդյունաբերական քաղաքականություն: ԵՄ-ն, ինչպես մենք այսօր գիտենք, սկսեց ներեվրոպական մաքսատուրքերը վերացնելու ծրագրով՝ ստեղծելով Մաքսային միություն 1958թ.-ին: Հետագայում դրան հաջորդեցին մեծ ջանքերը նվազեցնելու բյուրոկրատական ժապավենը եվրոպական սահմաններին՝ հարյուրավոր կանոնակարգերի ներդաշնակեցմամբ, որի գագաթնակետը դարձավ Միասնական շուկայի ակտը 1992 թ.-ին( Single Market Act):
Եվրոպական անդամ երկրները նաև անհատական արդյունաբերական քաղաքականություն են վարում, թեև ԵՄ-ի խիստ վերահսկողությունը պետական օգնության նկատմամբ — որը նախատեսված է կանխելու երկրի հատուկ սուբսիդիաները ընկերություններին անարդար մրցակցային առավելություն տալուց — սահմանափակում է նրանց մանևրելու հնարավորությունը: Սակայն ազգային կառավարությունները դեռևս ներդրումներ են կատարում հետազոտության և զարգացման մեջ, աջակցում են տեխնիկական կրթությանը և կառուցում են անհրաժեշտ ենթակառուցվածքներ:
Տնտեսագետների մեծ մասը համաձայն է, որ նման միջամտությունները կարող են խթանել աճը և դինամիզմը: Արդյունաբերական քաղաքականության մասին բանավեճը թեժանում է այն հարցի շուրջ, թե արդյոք կառավարությունները պետք է ուղղակիորեն միջամտեն տնտեսությանը` աջակցելով կոնկրետ ոլորտներին:
Ինչպես ճիշտ վարել «տնտեսական ազգայնականություն»
Սակայն արդյունաբերական քաղաքականությունը մեր օրերում կառավարության օրակարգում առաջնային չէ, քանի որ տնտեսական հետազոտություններն ասում են, որ դա պետք է լինի: Կառավարությունները հիմնականում մոտիվացված են աշխարհաքաղաքական լարվածությամբ. և՛ ԱՄՆ-ը, և՛ Չինաստանը ներկայացրել են պաշտոնական արդյունաբերական ռազմավարություններ, որոնք շեշտում են ազգային անվտանգության համար կարևոր համարվող ոլորտներին աջակցություն ցուցաբերելու անհրաժեշտությունը: Այս առումով, այսօրվա արդյունաբերական մեծ տերությունների մրցակցությունը շատ նման է հին, պատերազմից ավերված Եվրոպային:
Իսկ ի՞նչ կասեք արդյունաբերական քաղաքականության մասին ամբողջ Եվրոպայի մասշտաբով: Եվրահանձնաժողովը վերջերս հրապարակեց կարևորագույն տեխնոլոգիաների ցանկը: Սակայն ԱՄՆ-ի կամ Չինաստանի նման արդյունաբերական քաղաքականություն իրականացնելիս Եվրոպան բախվում է պարադոքսի. ԵՄ-ի ջանքերը՝ դադարեցնելու արդյունաբերական քաղաքականության օգտագործումը որպես աշխարհաքաղաքական գործիք եվրոպական երկրներում, զգալիորեն սահմանափակեցին իր անդամ երկրների տարածքը՝ արձագանքելու այլոց կողմից արդյունաբերական քաղաքականությանը, որը մոտիվացված է աշխարհաքաղաքականությամբ:
Անշուշտ, ԵՄ-ն գործ է ունեցել անկում ապրող ոլորտների հետ: 1978թ.-ին, երբ պողպատի արդյունաբերությունը դժվարին իրավիճակում էր, Եվրոպական տնտեսական համայնքը գործադրեց այսպես կոչված Davignon Plan-ը, որը սահմանափակեց արտադրությունը եվրոպական երկրներում մոտավորապես համամասնորեն: Բայց ԵՄ-ն երբեք ակտիվ արդյունաբերական քաղաքականություն չի ունեցել այն պարզ պատճառով, որ, ի տարբերություն Չինաստանի և ԱՄՆ-ի, չունի դաշնային բյուջե, որով կարող է մեծ սուբսիդիաներ տրամադրել կոնկրետ ոլորտներին:
Այսպիսով, հասկանալի է, որ ԵՄ հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը կոչ է արել ստեղծել նոր Եվրոպական ինքնիշխանության հիմնադրամ: Բայց նաև խելամիտ է, որ ազգային առաջնորդները, որոնք պետք է ֆինանսավորեն այս հիմնադրամը, չեն ցանկանում իրենց հարկատուների գումարները հանձնել ԵՄ-ին՝ այլ տեղ արդյունաբերության զարգացումը խթանելու համար:
Միասնական արդյունաբերական քաղաքականության ֆինանսավորման բացակայության պայմաններում(ԵՄ մակարդակով) Եվրահանձնաժողովը թուլացնում է պետական օգնության կանոնները։
Նրանք, ովքեր հավատում են, որ կառավարությունները կարող են բացահայտել դրական աճի ներուժ ունեցող ոլորտները, կողջունեն ԵՄ-ի մոտեցումը, հատկապես այն պատճառով, որ Հանձնաժողովն իրեն իրավունք է վերապահում գնահատելու, թե արդյոք առաջարկվող ազգային պետական օգնությունը կլինի համամասնական և արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: Մյուս կողմից, թերահավատները կարծում են, որ ազգային կառավարությունները, ամենայն հավանականությամբ, կֆինանսավորեն «ազգային չեմպիոններին» կամ քաղաքականապես հարմար նախագծերը, և որ ԵՄ բյուրոկրատները լավ չեն համապատասխանում մատակարարման բարդ շղթաները բաժանելու և առավել ներուժ ունեցող ոլորտները նշելու համար:
Արդյունաբերական քաղաքականությունը կարող է և պետք է լինի շատ ավելին, քան խոշոր ձեռնարկություններին միլիարդավոր եվրոներ տրամադրելը, որոնց շնորհիվ կկառուցեն բարձր տեխնոլոգիական գործարաններ տանը: Գիտահետազոտական և զարգացման ծախսերի ավելացումը ընդհանուր առմամբ ավելի ամուր հիմք կապահովի բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության համար:
Այս անուղղակի աջակցությունը դեռ կարող է թիրախավորվել: Օրինակ, միկրոչիպերի արդյունաբերությունը կշահի մասնագիտացված տեխնիկական դպրոցների ստեղծումից և տեղական փորձաքննության աջակցությունից չիպերի արտադրության գործընթացի հիմնական տարրերի վերաբերյալ: Նման մոտեցումն ավելի շատ ռազմավարություն է, քան քաղաքականություն, և այն, ամենայն հավանականությամբ, շատ ավելի դրականը կբերի Եվրոպային, քան պետական փողերը մի քանի մեգագործարաններիբ տրամադրելը:
