Եվրոպայի մարող ժողովրդավարությունը

Christopher Furlong/Getty Images

Եվրամիությունը երկար ժամանակ տառապում էր ժողովրդավարական պակասորդից՝ պայմանավորված եվրոպական միասնական քաղաքականության բացակայությամբ, որը կարող է պատասխանատվության ենթարկել ԵՄ քաղաքական ինստիտուտներին: Վերջին տարիներին երեք զարգացումներ բոլորովին ոչնչացրեցին ԵՄ-ի գաղափարը, որպես բարի գործուն ուժ Եվրոպայի ներսում և դրա սահմաններից դուրս: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Յանիս Վարուֆակիսը(Yanis Varoufakis) project-syndicate-ում։

Օգոստոսի հանգիստ օրերը լավ ժամանակ են գալիք տարվա մասին մտածելու համար: Նայելով 2024 թվականի իմ օրացույցին` Եվրախորհրդարանի ընտրությունները ամենամեծն են: Ցավոք սրտի, դրանք չեն կարողանում ինձ ոգեշնչել այնպես, ինչպես հինգ տարի առաջ:

2019 թվականին ես հանդես էի գալիս Եվրախորհրդարանում Գերմանիայում , մինչդեռ գերմանացի գործընկերս հանդես էր գալիս Հունաստանում: DiEM25-ը` մեր համաեվրոպական շարժումը, ցանկանում էր շեշտել, որ եվրոպական ժողովրդավարությունը կմնա կեղծիք, քանի դեռ այն լիովին անդրազգային չի դարձել: 2024 թվականին նման ժեստերը նույնիսկ խորհրդանշական իմաստ չունեն։

Իմ հոգնածությունը, քանի որ սպասում եմ հաջորդ հունիսին կայանալիք եվրոպական ընտրություններին, պայմանավորված չէ եվրոպական քաղաքականության նկատմամբ հետաքրքրության կորստով կամ վերջին քաղաքական պարտություններով, որոնցում ես ունեցել եմ իմ արդար բաժինը։ Ինձ հոդնեցնում է, որ դժվար է անգամ պատկերացնել, որ ժողովրդավարության սերմերը արմատավորվում են Եվրամիությունում իմ կյանքի ընթացքում:

Պոպուլիզմի առավելությունը

Եվրոպացի հավատարիմները կշտամբեն ինձ սա ասելու համար: Ինչպե՞ս եմ համարձակվում ԵՄ-ն նկարագրել որպես ժողովրդավարությունից զերծ գոտի(as a democracy-free zone), երբ այն ղեկավարվում է խորհրդի կողմից, որը բաղկացած է ընտրված վարչապետներից և նախագահներից, նշանակված հանձնաժողովից՝ ընտրված ազգային կառավարությունների կողմից, և Եվրոպայի ժողովուրդների կողմից ուղղակիորեն ընտրված խորհրդարանից, որին վերապահված է նշանակված հանձնաժողովին արձակելու իրավասությունը։

Խորապես անհավասար հասարակություններում ցանկացած ժողովրդավարության հատկանիշն այն ինստիտուտներն են, որոնք նախատեսված են կանխելու մարդկային փոխազդեցության կրճատումը դեպի ուժային հարաբերություններ:

ԵՄ անդամ երկրներն այդ միջոցները տրամադրում են իրենց քաղաքականությանը։ Որքան էլ սահմանափակ լինեն նրա ընտրությունը, երկրի քաղաքացիները պահպանում են իրենց ընտրված մարմիններին իրենց որոշումների համար պատասխանատվության ենթարկելու իրավասությունը: Ավաղ, դա անհնար է ԵՄ մակարդակով։

Երբ մեր առաջնորդները վերադառնում են տուն ԵՄ խորհրդի նիստից հետո, նրանք անմիջապես հրաժարվում են ոչ հանրաճանաչ որոշումներից՝ փոխարենը մեղադրելով խորհրդի իրենց գործընկերներին. «Սա լավագույնն էր, որ կարող էի բանակցել», — ասում են նրանք ուսերը թոթվելով:

Սա գիտեն ԵՄ ֆունկցիոներները, խորհրդականները, լոբբիստները և Եվրոպական կենտրոնական բանկի պաշտոնյաները: Նրանք սովորել են ակնկալել, որ անդամ-պետությունների ներկայացուցիչները կանցնեն գիծը և կասեն իրենց ազգային խորհրդարաններին, որ, չնայած նրանք համաձայն չէին Խորհրդի որոշումների հետ,  չափազանց «պատասխանատու» և հավատարիմ էին՝ դիմակայելու եվրոպական «համերաշխությանը»:

Արհեստական Բանականությունը կօգնի՞ թե՞ կխաթարի ժողովրդավարությանը

Եվ դրանում է ԵՄ-ի ժողովրդավարական պակասորդըը: Կարևոր քաղաքականությունը, որը մերժում է Խորհրդի անդամների մեծամասնությունը, հաճախ հեշտությամբ անցնում է, և չկա որևէ ինստիտուտ, որը կարող է վճիռ կայացնել հենց Խորհրդի վրա, պատասխանատվության ենթարկել վերջինիս և, ի վերջո, հեռացնել նրան որպես մարմին: Երբ Խորհուրդը հասնի կիսաարժանապատիվ համաձայնության(half-decent agreement) (ինչպես Իսպանիայի և Նիդերլանդների վարչապետների՝ Պեդրո Սանչեսի և Մարկ Ռյուտեի միջև ԵՄ ֆինանսական համաձայնագիրը բարեփոխելու համար), համապետական ընտրությունները, որոնք երբեք չեն կենտրոնանում ԵՄ մակարդակի որոշումների վրա, կարող են պատճառ դառնալ, որ դրանք օդում անհետանան:

Ավելին, Եվրախորհրդարանի պաշտոնական լիազորությունը (որը դեռևս չունի օրենսդրություն նախաձեռնելու իրավասություն) Հանձնաժողովին ամբողջությամբ հեռացնելու համար նույնքան օգտակար է, որքան հունական նավատորմը միջուկային ռումբով զինելը, որպեսզի հակազդի Թուրքիայի սպառնալիքներին՝ գրավելու իր ափին մոտ գտնվող կղզին:

Սրանցից ոչ մեկը նոր չէ: Բայց ես այսօր ավելի հոգնած եմ, քանի որ երեք զարգացումներն ոչնչացրել են ԵՄ-ի գաղափարը որպես արդյունավետ ուժի․ բարօրություն Եվրոպայի ներսում և դրա սահմաններից դուրս:

Ի սկզբանե, մենք կորցրինք բոլոր հույսերը, որ ընդհանուր պարտքը կարող է հանդես գալ որպես Հեմիլթոնյան սոսինձ(Hamiltonian glue), որը մեր եվրոպական համադաշնությունը կվերածի մի բանի, որն ավելի մոտ կլինի համախմբված ժողովրդավարական դաշնությանը:

Երկրորդ՝ Ուկրաինայի պատերազմը ոչնչացրեց ԱՄՆ-ից ռազմավարական ինքնավարության Եվրոպական ձգտումները։

Երրորդ, այլևս չկա որևէ հավակնություն, թե ԵՄ-ն սկզբունքային կոսմոպոլիտիզմի մատակարար է: Եվրոպացիները արհամարհում էին Թրամփի «Կառուցիր պատը» քարոզարշավի հանրահավաքները(Trump’s “Build the Wall” campaign rallies), սակայն ԵՄ-ն ապացուցել է, որ ավելի հմուտ է պատեր կառուցելու հարցում, քան երբևէ եղել է Թրամփը:

2019 թվականի Եվրոպական ընտրություններից հետո լիբերալ մամուլը հանգստություն հայտնեց, որ Եվրոպայի ուլտրաաջերը այնքան լավ չեն գործել, որքան վախենում էին: Բայց մոռացան, որ, ի տարբերություն միջպատերազմյան ֆաշիստների, նոր ուլտրաաջերը ընտրություններում հաղթելու կարիք չունեն։ Նրանց հզոր ուժն այն է, որ նրանք ձեռք են բերում իշխանություն, հաղթում կամ պարտվում, քանի որ սովորական կուսակցությունները ընկնում են միմյանց վրա։

Սրանք մտքեր չեն եվրոսկեպտիկի, որը կարծում է, որ եվրոպական ժողովրդավարությունն անհնար է, քանի որ եվրոպական դեմոսն անհնար է: Սա ողբ է մի եվրոպագետի, որը կարծում է, որ եվրոպական դեմոսը լիովին հնարավոր է, բայց ԵՄ-ն շարժվել է հակառակ ուղղությամբ: Մենք դիտել ենք Եվրոպայի տնտեսական արագ անկումը և դրա ժողովրդավարական (և էթիկական) պակասորդները, որոնք զուգահեռաբար զարգանում են։

Չնայած իմ անվստահությանը՝ ինձ համար հեշտ որոշում է կրկին մասնակցել Եվրոպական ընտրություններին, այս անգամ Հունաստանում MeRA25-ով, հենց այն պատճառով, որ իմ անհանգստությունը պետք է ցուցադրվի քարոզարշավի ընթացքում: