Հասկանալով Բայդենի մեծ խաղադրույքը Հնդկաստանի վրա
ԱՄՆ-ի և Հնդկաստանի միջև աննախադեպ սիրո տոնը զարմանալի է և, անկեղծ ասած, շփոթեցնող: Պետական ճոխ ընթրիքից հետո, որի ժամանակ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը հյուրընկալեց Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդիին, և Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Քևին Մաքքարթիի կողմից Կոնգրեսի համատեղ նիստում ելույթ ունենալու հրավերից հետո (երկրորդ անգամ), կարելի է միայն մտածել, թե արդյոք Ամերիկան տալիս է չափից շատ՝ փոխարենը ստանալով շատ քիչ: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Արվինդ Սուբրամանյանը (Arvind Subramanian) project-syndicate-ում:
Ի վերջո, այս բոլոր խորհրդանշական գործողությունները միայն մի փոքր մասն են այն ամենի, ինչ կատարվում է։ Օրինակ, Ամերիկան առաջադեմ ռազմական տեխնոլոգիաներ է փոխանցում գործընկերոջը, որի հետ չունի ռազմական դաշինքի պայմանագիր, մղում է ամերիկյան ընկերություններին ներդրումներ կատարել Հնդկաստանում, նա թեթևացնում է վիզային սահմանափակումները Հնդկաստանի քաղաքացիների համար և հրաժարվում է հրապարակայնորեն քննադատել Մոդի կառավարությանը ժողովրդավարությունից հեռանալու համար: Փաստորեն, Ամերիկան Հնդկաստանին ներքաշել է միակողմանի կեղծ դաշինքի մեջ. թվում է, թե այս տանգոյի համար բավական է մեկ գործընկերը՝ լավագույն դեպքում՝ մեկուկես։ Իհարկե, կա ռազմավարական հիմնավորում՝ Չինաստանին հակակշիռ ստեղծելու անհրաժեշտություն։ Բայց եթե սա quid pro quo (ծառայություն ծառայության դիմաց) հարաբերություն է, ապա ինչպե՞ս է Հնդկաստանը վճարում ամերիկյան ծառայությունների համար:
Ամերիկացի նախկին դիվանագետ Էշլի Թելիսը կարծում է, որ ԱՄՆ-ը «վատ խաղադրույք է կատարում», քանի որ Հնդկաստանը երբեք ռազմական կոալիցիայի մեջ չի մտնի ԱՄՆ-ի հետ Չինաստանի դեմ, քանի դեռ իր շահերին ուղղակիորեն չեն սպառնում: Թայվանի շուրջ չին-ամերիկյան հակամարտությունում Հնդկաստանը կմնա կողքի կանգնած՝ չնայած Ամերիկայի ցույց տված բոլոր պարգևներին: Եվ նույնիսկ ԱՄՆ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեք Սալիվանն է ընդունում սա։
Այնուամենայնիվ, հնդիկ փորձագետները, ինչպիսիք են Պրատապ Բհանու Մեհտան՝ Աշոկայի համալսարանի նախկին պրոռեկտորը, մատնանշում են, որ ԱՄՆ-ին գնալով ավելի է պետք Հնդկաստանը, քանի որ նրա սեփական հեգեմոնիան թուլանում է:
Աշխարհաքաղաքական իրադարձությունների այս զարգացմանը բախվելով՝ ԱՄՆ-ն առնվազն պետք է կանխի Հնդկաստանի հետ հարաբերությունների հնարավոր սառեցումը, որպեսզի էլ ավելի ավելի չմեկուսացվի: Եվ բանն այն է, որ ոչ միայն աճում են ամերիկյան հակառակորդների շարքերը, այլ նաև այն, որ ԱՄՆ դաշնակիցները շատ բան են թողնում: Եվրոպան կանխատեսելիորեն անկայուն և երկիմաստ է, հատկապես Չինաստանի հետ կապված, իսկ Ճապոնիան ու Հարավային Կորեան, լինելով վստահելի դաշնակիցներ, իրական քաշն են կորցնում ժողովրդագրական անկման պատճառով:
Այնուամենայնիվ, ավելի կարևոր է մեկ այլ բան: Ակնհայտ չէ, որ Ամերիկան պետք է այդքան հեռուն գնա իր ջանքերում՝թույլ չտալու Հնդկաստանին ավտորիտար առանցքի մեջ: Իրոք, Չինաստանը թշնամական հարևան է, իսկ Ռուսաստանը (Հնդկաստանի հիմնական զենք մատակարարողը) քաոսի մեջ է: Նման երկրների հետ գործընկերությունը Հնդկաստանի համար գրավիչ է թվում: Միևնույն ժամանակ, այս երկիրը, իր ազդեցիկ սփյուռքով և տնտեսական և ռազմական շահերի հիմքում ընկած սերտաճմամբ, քիչ բան ունի կշահի, եթե բացահայտ արհամարհի Ամերիկան:
Ստացվում է, որ ԱՄՆ-ը շատ բան է տալիս կամ մի բանի համար, որին Հնդկաստանը երբեք չի համաձայնի անել (պայքարել Չինաստանի դեմ), կամ ինչ-որ բանի համար, որն այնուամենայնիվ կանի Հնդկաստանը՝ անկախ առաջարկվող գայթակղություններից։ Այդ դեպքում ի՞նչ են մտածում ամերիկացի ստրատեգները։
Հավանական բացատրություններից մեկը պարզ տնտեսական թվաբանությունն է: Դեմոկրատները և հանրապետականները կարծում են, որ Չինաստանը գոյաբանական սպառնալիք է ներկայացնում Ամերիկայի համար, որը հնարավոր չէ չեզոքացնել. դրան կարող ես միայն հակակշիռ ստեղծել: Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կանխատեսումների համաձայն՝ 2023 թվականին ԱՄՆ ՀՆԱ-ն կկազմի 26,9 տրիլիոն դոլար, մինչդեռ Չինաստանի ՀՆԱ-ն կկազմի 19,4 տրիլիոն դոլար (շուկայական փոխարժեքով)։ Այնուամենայնիվ, առաջիկա քսան տարիների ընթացքում Ամերիկայի ներկայիս առաջատարությունը 30%-ով, ամենայն հավանականությամբ, կկրճատվի:
Չնայած Հնդկաստանի տնտեսական աճի հեռանկարների հետ կապված ողջ էյֆորիային՝ վերջինս դեռ շատ հեռու է Չինաստանի տնտեսությանը և ֆինանսական ներուժին համապատասխանելուց: Չինաստանի ՀՆԱ-ն ավելի քան հինգ անգամ գերազանցում է Հնդկաստանին՝ շուկայական փոխարժեքով և մոտ 2,7 անգամ՝ գնողունակության համարժեքով: Չինաստանի ռազմական ծախսերի չափը 3-4 անգամ ավելի է, իսկ արժութային պահուստների չափը (այնքանով, որքանով կարելի է չափել այսօր) առնվազն 6-7 անգամ։
Չինաստանի ճնշող տնտեսական առավելությունն օգնում է բացատրել, թե ինչու է Հնդկաստանը հաճախ անօգնական թվում տարբեր սադրանքների ժամանակ, ինչպիսիք են Չինաստանի կողմից Հիմալայներում սահմանային հողերի զանգվածային գրավումը: Այսպիսի դրվագները ցավալի ապացույց են այն բանի, որ Հնդկաստանը հակակշիռ չէ Չինաստանին։
Սակայն ամերիկյան խաղադրույքը կապված չէ ներկայի հետ, այլ այն ակնկալիքների հետ, որ Չինաստանի և Հնդկաստանի ճակատագիրը կարող է փոխվել երկարաժամկետ հեռանկարում։ Երկարաժամկետ կառուցվածքային և ժողովրդագրական խնդիրների պատճառով, էլ չենք խոսում մասնավոր հատվածի նկատմամբ նախագահ Սի Ցզինպինի ռեպրեսիվ մոտեցումների մասին, Չինաստանի երկարաժամկետ տնտեսական աճի տեմպը կարող է իջնել մինչև 2,5%: Ընդ որում, Հնդկաստանը կարողանում է պահպանել աճի տեմպերը, ասենք, տարեկան 5-6 տոկոսի մակարդակում։
Նման սցենարը ոչ մի կերպ երաշխավորված չէ, բայց այն իրականություն կդառնա, եթե Հնդկաստանը բարելավի իր քաղաքականության որակը և ուժեղացնի իր ինստիտուտները: Սա չի օգնի փակել չինական և հնդկական կոշտ ուժի միջև եղած մեծ տարբերությունը, բայց այն բավականաչափ կնվազեցնի ներկայիս բացը, որպեսզի Չինաստանին ստիպի վերանայել իր որոշումները: Օրինակ, եթե Չինաստանի հնգապատիկ առավելությունը ՀՆԱ-ի առումով Հնդկաստանի նկատմամբ կրկնակի կրճատվի առաջիկա 20 տարիների ընթացքում, ապա Չինաստանի ղեկավարությունն այլևս չի կարող իրեն թույլ տալ անտեսել առևտրում կամ սահմանին հնդկական հաշվեհարդարի հնարավորությունը։
Բացի այդ, ապագան գործընթաց է, այլ ոչ թե ինչ-որ հիպոթետիկ վերջնակետ: Եթե Չինաստանի տնտեսության աճի տեմպերը թուլանան, իսկ Հնդկաստանի տնտեսության աճի տեմպերը երկար ժամանակ բարձր մնան, ապա Հնդկաստանի համեմատական գրավչությունը կմեծանա՝ որպես գործընկեր, շուկա և որպես ներդրումային ուղղություն: Այս դեպքում ռազմավարական հաշվարկները կփոխվեն շատ ավելի վաղ, քան Հնդկաստանը կմեծանա այնքան, որ իրական հակակշիռ լինի Չինաստանին:
Այո, այն հարցի պատասխանը, թե արդյոք Հնդկաստանը կարո՞ղ է տարեկան 6%-ով աճել, կորոշեն Հնդկաստանի իշխանությունները, ոչ թե ԱՄՆ-ը։ Սակայն ԱՄՆ-ը կարծում է, որ պետք է կարևոր խթան ապահովի աշխարհաքաղաքական կարևոր հանգուցալուծմանը, որպեսզի մեծացնի Հնդկաստանի հնարավորությունները: Չինաստանի ագրեսիվությունը աճում է, քանի որ վերջինիս երկարաժամկետ տնտեսական աճի հեռանկարը վերանայվում է ներքև, ուստի ԱՄՆ գործողությունները կարող են կապիտալը դուրս մղել չինական շուկայից:
Թեև “reshoring”-ը (արտադրության վերադարձ արտերկրից) նախընտրելի տարբերակն է, ԱՄՆ-ը դեմ չի լինի, եթե չինաստանից հեռացած կապիտալը հաստատվի Հնդկաստանում: Ամերիկան կարող է նաև օգնել արդիականացնել Հնդկաստանի ռազմական հնարավորությունները: Ըստ էության, ԱՄՆ-ն աշխարհին հայտարարում է, որ Հնդկաստանը «մեզնից մեկն է»։ Այն փաստը, որ Հնդկաստանն այժմ տատանվում է բացահայտ ընդունել նման կարգավիճակը, ի վերջո կարող է այդքան էլ կարևոր չլինել։
Բայդենի «հնդկական խաղադրույքի» իրական իմաստը Չինաստանի հետ հիպոթետիկ առճակատման ժամանակ Հնդկաստանի ռազմական օգնությունը երաշխավորելը և Հնդկաստանին ավտորիտար առանցքի մեջ սահելը կանխելը չէ: Դրա իմաստը, ավելի շուտ, այլ է. այն միտումնավոր խթան է, որը նախատեսված է նվազեցնելու Հնդկաստանի և Չինաստանի հզորության իրական և ընկալվող տարբերությունը: Որքան փոքր լինի նրանց կոշտ ուժի անհավասարակշռությունը, այնքան ավելի արդյունավետ կլինի այն հակակշիռը, որն անհրաժեշտ է Ամերիկային Չինաստանի հետ հարաբերություններում:
