Ամերիկան և Չինաստանը բախման ընթացքի մեջ են

G7-ի երկրները կարող էին ձեռնամուխ լինել զսպել Չինաստանի՝ առանց նոր սառը պատերազմի էսկալացիայի, սակայն Պեկինի ընկալումը հուշում է, որ նրանք չկարողացան ասեղը թելել (they failed to thread the needle) Հիրոսիմայի իրենց վերջին գագաթնաժողովում: Այժմ բոլորի համար պարզ է, որ Միացյալ Նահանգները, նրա դաշնակիցները և ցանկացած գործընկեր, որին նրանք կարող են հավաքագրել, հավատարիմ են Չինաստանի վերելքը զսպելուն: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Նուրիել Ռուբինին project-syndicate-ում։

Հիրոսիմայում մայիսին կայացած G7-ի գագաթնաժողովից հետո ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ ակնկալում է Չինաստանի հետ հարաբերությունների «սառեցում»։ Այնուամենայնիվ, չնայած երկկողմ պաշտոնական վերջին հանդիպումներին(ԱՄՆ ֆինանսների նախարար Ջանեթ Յելենի  հույս է հայտնել, որ շուտով կայցելի Չինաստան), հարաբերությունները մնում են սառցե:

Իրականում, հեռու հառվելուց, նոր սառը պատերազմը գնալով ավելի է սառչում, և G7-ի գագաթնաժողովն ինքնին մեծացրեց չինական մտահոգությունները Միացյալ Նահանգների կողմից «համապարփակ զսպման, շրջապատման և ճնշելու» ռազմավարություն հետապնդելու վերաբերյալ: Ի տարբերություն նախորդ հավաքների, երբ G7-ի ղեկավարներն առաջարկում էին հիմնականում խոսել և քիչ քայլեր անել, այս գագաթնաժողովը դարձավ խմբի պատմության մեջ ամենակարևորներից մեկը: ԱՄՆ-ը, Ճապոնիան, Եվրոպան և նրանց ընկերներն ու դաշնակիցները ավելի քան երբևէ հասկացրին, որ մտադիր են միավորել ուժերը Չինաստանին հակազդելու համար:

Ավելին, Ճապոնիան (որը ներկայումս զբաղեցնում է խմբի պտտվող նախագահությունը) համոզեց հրավիրել է Գլոբալ Հարավի հիմնական առաջնորդներին, հատկապես Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդիին: Հասնելով աճող և միջին ուժերին՝ G7-ը ցանկանում է համոզել մյուսներին միանալ իր ավելի մկանային պատասխանին Չինաստանի վերելքին: Շատերը, ամենայն հավանականությամբ, կհամաձայնեն Չինաստանը որպես ավտորիտար, պետական-կապիտալիստ(state-capitalist)ուժի պատկերմանը, որը գնալով ավելի հաստատակամ է իշխանություն նախագծելու հարցում Ասիայում և գլոբալ մասշտաբով:

Թեև Հնդկաստանը (որն այս տարի նախագահում է G20-ում) չեզոք դիրք է գրավել Ուկրաինայում Ռուսաստանի պատերազմի վերաբերյալ, երկար ժամանակ գտնվում է Չինաստանի հետ ռազմավարական մրցակցության մեջ՝ մասամբ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ երկու երկրները կիսում են երկար սահման, որի մեծ մասը վիճելի է։ Այսպիսով, եթե նույնիսկ Հնդկաստանը չդառնա Արևմտյան երկրների պաշտոնական դաշնակիցը, այն կշարունակի իրեն դիրքավորել որպես անկախ, աճող համաշխարհային տերություն, որի շահերն ավելի շատ համահունչ են Արևմուտքին, քան Չինաստանին և Չինաստանի դե ֆակտո դաշնակիցներին։

Ավելին, Հնդկաստանը Քառակողմ անվտանգության երկխոսության պաշտոնական անդամ է, անվտանգության խմբավորում ԱՄՆ-ի, Ճապոնիայի և Ավստրալիայի հետ, որի բացահայտ նպատակը Չինաստանին զսպելն է։ Ճապոնիան և Հնդկաստանը երկարամյա բարեկամական հարաբերություններ ունեն և Չինաստանի հետ թշնամական հարաբերությունների ընդհանուր պատմություն:

Ճապոնիան նաև հրավիրել է Ինդոնեզիային, Հարավային Կորեային (որի հետ դիվանագիտական ջերմացում է իրականացնում՝ պայմանավորված Չինաստանի հետ կապված ընդհանուր մտահոգություններով), Բրազիլիային ( Գլոբալ Հարավի մեկ այլ կարևոր ուժ), Աֆրիկյան միության նախագահին և Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկիին: Ուղերձը պարզ էր. չին-ռուսական «առանց սահմանների» բարեկամությունը լուրջ հետևանքներ է թողնում՝ ինչպես են այլ ուժեր ընկալում Չինաստանին:

Բայց ավելի հեռուն գնալով՝ G7-ն իր վերջին կոմյունիկեի զգալի մասը նվիրեց բացատրելուն, թե ինչպես է այն դիմակայելու և զսպելու Չինաստանին գալիք տարիներին: Ի թիվս այլ բաների, փաստաթուղթը դատապարտում է չինական «տնտեսական հարկադրանքի» քաղաքականությունը և ընդգծում հնդկախաղաղօվկիանոսյան գործընկերության կարևորությունը՝ տապալելու Չինաստանի ջանքերը՝ գերիշխելու Ասիայում: Այն քննադատում է չինական էքսպանսիոնիզմը Արևելյան և Հարավչինական ծովերում և ներառում է հստակ նախազգուշացում Չինաստանին՝ չհարձակվել կամ ներխուժել Թայվան:

Քայլեր ձեռնարկելիս՝ նվազեցնելու ռիսկը( “de-risk” ) իրենց հարաբերություններում Չինաստանի հետ՝ Արևմտյան առաջնորդները հանգել են այն լեզվին, որը միայն մի փոքր ավելի քիչ ագրեսիվ է, քան «անջատումը»(“de-coupling.”): Բայց փոխվել է ավելին, քան դիվանագիտական վեճը։ Համաձայն կոմյունիկեի, Արևմուտքի զսպման ջանքերը կուղեկցվեն քաղաքականությամբ`ներգրավելու Գլոբալ Հարավին խոշոր ներդրումներով մաքուր էներգիայի անցման մեջ։

Զարմանալի չէ, որ Չինաստանը չկարողացավ զսպել իր զայրույթը G7-ի դեմ: Ի հավելումն քառյակի հանդիպման համընկնումից, Հիրոսիմայի գագաթնաժողովը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ ՆԱՏՕ-ն սկսել է իր սեփական առանցքը դեպի Ասիա, և երբ AUKUS դաշինքը (Ավստրալիա, Միացյալ Թագավորություն և ԱՄՆ) պատրաստվում է դիմակայել Չինաստանին Խաղաղ օվկիանոսում։

Միևնույն ժամանակ, Արևմուտք-Չինաստան տեխնոլոգիական և տնտեսական պատերազմը շարունակում է սրվել: Ճապոնիան սահմանափակումներ է սահմանում կիսահաղորդիչների արտահանման վրա Չինաստան, որոնք ոչ պակաս կտրուկ են, քան ԱՄՆ-ի սահմանածները, և Բայդենի վարչակազմը ճնշում է Թայվանին և Հարավային Կորեային՝ հետևելու օրինակին: Ի պատասխան՝ Չինաստանն արգելել է ԱՄՆ-ում գործող Micron ընկերության չիպերը:

ԱՄՆ-ի քաղաքական գործիչները հստակ հասկացրել են, որ մտադիր են Չինաստանին առնվազն մեկ սերունդ հետ պահել արհեստական ինտելեկտի գերակայության համար մրցավազքում:

Այժմ վտանգը կայանում է այն հանգամանքում, որ Չինաստանը, որը փորձում է փակել իր տեխնոլոգիական բացը Արևմուտքի հետ, կօգտագործի իր գերիշխող դերը հազվագյուտ հողային մետաղների արտադրության և վերամշակման գործում, որոնք կարևոր նշանակություն ունեն կանաչ անցման համար, որպեսզի պատասխան տա ԱՄՆ պատժամիջոցներին և առևտրային սահմանափակումներին: Չինաստանը 2019 թվականից ի վեր արդեն ավելացրել է էլեկտրամոբիլների իր արտահանումը գրեթե 700%-ով, և այժմ նա սկսում է տեղակայել առևտրային ինքնաթիռներ՝ մրցելու Boeing-ի և Airbus-ի հետ։

Այսպիսով, թեև G7-ը ձեռնամուխ է եղել Չինաստանին զսպելուն՝ առանց սառը պատերազմի էսկալացիայի, Պեկինի ընկալումը հուշում է, որ Արևմտյան առաջնորդները չկարողացան սլաքը թելել ասեղը: Այժմ ավելի քան երբևէ պարզ է, որ ԱՄՆ-ը և ավելի լայն Արևմուտքը հավատարիմ են Չինաստանի վերելքը զսպելուն:

Իհարկե, չինացիները կցանկանային մոռանալ, որ այսօրվա էսկալացիան նույնքան, եթե ոչ ավելին, պարտական է իրենց իսկ ագրեսիվ քաղաքականությանը, որքան ԱՄՆ ռազմավարությանը: Իր 100-ամյակին նվիրված վերջին հարցազրույցներում Հենրի Քիսինջերը՝ 1972 թվականին Ամերիկայի «բացումը Չինաստանի»(America’s “opening to China”) ճարտարապետը, զգուշացրել է, որ եթե երկու երկրները չգտան ռազմավարական նոր փոխըմբռնում, նրանք կմնան բախման ընթացքի վրա: Որքան խորն է սառցակալումը, այնքան մեծ է դաժան ճեղքման վտանգը: