Ոսկու նոր բում. որքան կտևի այն
Գնաճի ժամանակաշրջանները հաճախ նպաստել են այս թանկարժեք մետաղի ժողովրդականությանը: Սակայն այս անգամ կենտրոնական բանկերը գնում են այն` վախենալով աշխարհաքաղաքական ռիսկերից: Այս մասին գրում են հոդվածի հեղինակներ Հարրի Դեմփսին և Լեսլի Հուկը FINANCIAL TIMES-ում:
Լոնդոնի Մեյֆեյր թաղամասի անվտանգ պահոցում, որտեղ հաստ ապակին դիմակայում է գնդացիրների կրակին, և չորս կոնսուլներից շուրջօրյա հսկողություն է իրականացվում, աշխարհի ամենահարուստ մարդիկ ոսկի են պահում:
Մինչև տարեվերջ այս պահոցում գտնվող բոլոր փոքրիկ սեյֆերը, որոնց տարեկան արժեքը կազմում է 12000 ֆունտ, կլցվեն։ Բանն այն է, որ հաճախորդները փորձում են պաշտպանել իրենց և այդ նպատակով դիմում են միջոցների, որոնք ավելի կոշտ են, քան ամենաամուր արժույթը։ Սա անհանգիստ ժամանակների նշան է:
Հաճախորդները զգուշանում են նոր աշխարհակարգից, ասում էՄավրիկիոսում գործող IBV International Vaults-ի տնօրենը, ում պատկանում է պահոցը: «Մենք չենք վստահում բանկերին, հսկա գնաճին և պահուստային արժույթների շուրջ համաշխարհային պառակտմանը», — բացատրում է նա:
Ոսկուն հետամուտ լինելու համաշխարհային էլիտայի օրինակին հետևեցին զարգացող շուկաների կենտրոնական բանկերը։ Նախորդ տարի կենտրոնական բանկերը գնել են 1079 տոննա ոսկու ձուլակտոր, ինչը ամենաշատն է 1950 թվականից ի վեր, երբ սկսվեց հաշվարկը:
Արդյունքում ոսկին հասել է պատմական գրեթե առավելագույնին և մարտի վերջից արժեցել է 2072 դոլար մեկ տրոյական ունցիայի դիմաց (սա թանկարժեք մետաղների քաշը չափելու ավանդական միավորն է)։ Շատ սպեկուլյանտներ և ոսկե բզեզներ, ինչպես կոչվում են ոսկու միասնական ստանդարտի կողմնակիցներին, շունչը պահած սպասում են գնային նոր ռեկորդների:
Ոսկին վաղուց ապահով ապաստարան է եղել անհանգիստ ժամանակներում: Այսօր հաստատվում է նոր թափով։ Կորոնավիրուսը, զինված հակամարտությունն Ուկրաինայում, աշխարհաքաղաքական լարվածությունը, գնաճի վախը, համաշխարհային պարտքի աճը, բարձր տոկոսադրույքները և բանկային ճգնաժամը. այս ամբողջը ստիպում է ներդրողներին փոխել իրենց տեսակետները անվտանգ ակտիվների վերաբերյալ։ Ոսկին դրանից շահում է:
«Վերջին տասնամյակում եղել է ցածր գնաճ և ուժեղ աճ, եղել է գլոբալացում և խաղաղություն, եղել է լիբերալ տնտեսություն՝ առանց կառավարության միջամտության և շուկայի անտեսանելի ձեռքի, կար տեխնոլոգիաների գերազանցող դինամիկա», — ասում է Նիկի Շիլսը(Nicky Shiels)՝ Շվեյցարական MKS թանկարժեք մետաղների առևտրային ընկերության ռազմավարության բաժնի ղեկավարը: Այս բոլոր կառուցվածքային գործոնները միաժամանակ անհետանում են, ինչը դրական պայմաններ է ստեղծում ոսկու և այլ ապրանքների համար»:
Եվ նաև կաաշխարհաքաղաքական գործոնը, քանի որ զարգացող երկրներն գնալով ավելի են վախենում ԱՄՆ դոլարի հզորությունից։ Երբ Արևմուտքը պատժամիջոցներ սահմանեց Ռուսաստանի դեմ Ուկրաինայում սանձազերծված զինված հակամարտության համար, Միացյալ Նահանգները և դաշնակիցները սառեցրեցին նրա արտարժույթային ակտիվները 300 միլիարդ դոլարով՝ արտահայտված դոլարով, եվրոյով և ֆունտ ստեռլինգով: Սա մեծ անհանգստություն առաջացրեց դոլարի պահուստ ունեցող երկրների շրջանում, և նրանց կենտրոնական բանկերը շտապեցին դիվերսիֆիկացնել իրենց ակտիվները, ինչպես նաև ավելացրին ոսկու գնումները:
«Ոսկին գնալով ավելի է դառնում աշխարհաքաղաքականության գործիք», — ասում է Լոնդոնի ոսկու բիրժայում գտնվող Endeavor Mining-ի ղեկավարը:
Երբ բախտը դեմքով շրջվեց դեպի ոսկին, կենտրոնական բանկերի ղեկավարները, ֆոնդերի կառավարիչները և փոքր ներդրողները կարծում էին, որ աշխարհը կրկին մտնում է ոսկե դարաշրջան: Որոշ կանխատեսումների համաձայն՝ ոսկու գինը կարող է կրկնել նախկին ռեկորդը՝ այսօրվա դոլարով կազմելով տրոյական ունցիայի դիմաց գրեթե 3300 դոլար։ Այն դրվել է 1980 թվականին, երբ նավթային ցնցումների հետևանքով առաջացած գնաճն ու խառնաշփոթը Մերձավոր Արևելքում արագացրին աճի միտումը, որը ստեղծվել էր ԱՄՆ նախագահ Ռիչարդ Նիքսոնի կողմից, դոլարը կտրել ոսկուց:
Եթե այսօրվա ստագֆլյացիան, աշխարհաքաղաքական լարվածությունը, ապադոլարիզացիան շարունակվեն, շատերը կասեն, որ ոսկին կշարունակի վառ փայլել: «Նոր դարաշրջան է բացվե՞լ: Մի խոսքով, այո», — ասում է Ռութ Քրոուելը, Լոնդոնի ձուլակտորների շուկայի ասոցիացիայի ղեկավարը, որի կազմակերպությունը սահմանում է համաշխարհային չափանիշներ և գնային թիրախներ ոսկու առևտրի համար: — Ոսկու անցումը պայմանավորված է ավելի չեզոք պորտֆել ստեղծելու ցանկությամբ՝ ի պատասխան աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի»։
Մյուս կողմից, հայտնի է, որ ոսկու գները անկայուն են: Վախը և խուճապն ունեն իրենց անկումն ու հոսքը, և ներկայիս գնաճը կարող է ժամանակավոր լինել: Բացի այդ, ոսկին ունի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցություն և ոչ մի դեր չի խաղում էներգետիկ անվտանգության անցման գործում, և, հետևաբար, նրա պայծառ հեռանկարները ժամանակի ընթացքում կարող են մարել։
Ոսկին վայելում է փառքի պահը, բայց որքա՞ն կտևի այն:
Վախի ինդեքս
Ոսկու տենդի ներկայիս հիմնական շարժիչ ուժը կասկածներն են այլ իրացվելի ակտիվների հուսալիության վերաբերյալ:
Վերջին ամիսներին շուկաները գնալով ավելի են անկայուն են դառնում, և դրա պատճառով ներդրողները վերադառնում են ոսկու: Նոյեմբերից այն թանկացել է 20%-ով, իսկ Ամերիկայում երեք տարածաշրջանային բանկերի փլուզումից և UBS-ի կողմից Credit Suisse-ի կլանումից հետո այն արժե ընդամենը 2000 դոլար տրոյական ունցիայի դիմաց։
«Ոսկին ցույց է տալիս, որ ֆինանսական շուկաներում վախ կա,- բացատրում է Ռոս Նորմանը, ով ղեկավարում է թանկարժեք մետաղների տվյալների մատակարար Metals Daily ընկերությունը:- Սա ազդանշանային զանգ է և արդեն հնչում է»:
Ոմանք կարծում են, որ համաշխարհային տնտեսության անապահովության մասին մտավախությունները հաստատվում են։ Ոսկու ժամանակակից բզեզ Դեյվիդ Ֆրանկսը (David Franks) ավելի քան երկու միլիոն ֆունտ ստերլինգ է պահում ձուլակտորների, մետաղադրամների և հանքարդյունաբերության բաժնետոմսերում և փորձում է ավելի քիչ ներդրումներ կատարել ֆոնդային շուկայում:
Բրիտանացի այս ռեստորատորն ասում է, որ, սկսած ֆինանսական ճգնաժամից, երկրները կատաղի տեմպերով փող են տպում իրենց տնտեսությունները հունի մեջ գցելու համար: Ուստի նրա համար դժվար չէր կատարել իր ներդրումային ընտրությունը։
«Ինչ-որ պահի աշխարհը կարթնանա և կհասկանա, որ Ամերիկան չափազանց մեծ պարտք ունի: Ես այլ ելք չեմ տեսնում, բացի ոսկուց ու արծաթից,- ասում է նա:- Եթե դուք այն պահում եք 2008 թվականից ի վեր, ապա այստեղ օգուտը փոքր է:
Մտավախությունները մեծանում են, քանի որ այս ամիս ավարտվում է ԱՄՆ պարտքի սահմանաչափի ավելացման բանակցությունների վերջնաժամկետը:
Մարկ Բրիստոուն (Mark Bristow), ով ղեկավարում է աշխարհի երկրորդ խոշորագույն ոսկի հանքարդյունաբերող Barrick Gold-ը, համաձայն է Ֆրանկսի հետ: Ամբողջ աշխարհի կենտրոնական բանկերի շրջանում սպառվում են տարբերակները, պնդում է նա, մինչդեռ գնաճի ջինն արդեն դուրս է եկել շշից, և զարգացող երկրները լուրջ վտանգի տակ են՝ ընկնելու դոլարային պարտքի խոր փոսը:
«Դաժան իրականությունը հարվածում է ձեզ, երբ ձեր պարտքը գերազանցում է ՀՆԱ-ն: Այս փոսից դուրս գալու միայն երկու ճանապարհ կա՝ կատարել ֆինանսական մեծ ճշգրտումներ կամ արագ զարգանալլ», — ասում է նա: «Մենք չենք կարող անել: Միակ ելքը՝ կտրուկ արժեզրկում ամբողջ աշխարհում:
Անվստահություն դոլարի նկատմամբ
Ոսկու տենդը պայմանավորված է ոչ միայն մասնավոր ներդրողների մտավախություններով, այլ նաև մասամբ գլոբալ նահանջով ամենակարող դոլարից:
2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից ի վեր պահուստային արժույթների դիվերսիֆիկացման հստակ ցանկություն կար: Աշխարհի արժութային պահուստներում ԱՄՆ դոլարի մասնաբաժինը 2000 թվականի 70%-ից այսօր նվազել է մինչև 60%-ից պակաս: Նման տեկտոնական տեղաշարժերի նախաձեռնողները եղել են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Թուրքիան և Հնդկաստանը։ «Շատ երկրներ հասկացել են, որ դոլարը զենք է, որը ծառայում է ամերիկյան շահերին»,- ասում է դե Մոնտեսուն Endeavor Mining-ից։
Արևմտյան պատժամիջոցները ստիպել են Ռուսաստանին էլ ավելի շատ խաղադրույք կատարել ոսկու վրա, որը նա նաև արդյունահանում է տանը:
Այսօր, երբ երկրները փնտրում են դոլարին այլընտրանք, շատ կարևոր հարց է առաջանում, թե ինչ դեր կունենա ոսկին Պեկինի ծրագրերում՝ միջազգայնացնելու յուանը: Վերլուծաբաններն ասում են, որ հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե յուանը հնարավոր լինի վերածել ոսկու: «Ոսկին վերադառնում է համաշխարհային համակարգ՝ որպես վճարման միջոց», — ասում է Sprott Asset Management-ի շուկայի վերլուծաբանը:
Չինաստանի Ժողովրդական բանկը ունի աշխարհի ամենամեծ արժութային պահուստները, որոնք դրամական արտահայտությամբ կազմում են մոտ 3,2 տրիլիոն դոլար: Նա հայտնում է, որ վեց ամիս անընդմեջ ավելացնում է ոսկու համամասնությունը։ Ճիշտ է, այս ոլորտի շատ փորձագետներ կասկածում են, որ Պեկինը ավելի շատ ոսկի է գնում, քան պաշտոնապես հաղորդվում է:
Սա կօգնի Չինաստանին մարտահրավեր նետել ԱՄՆ արժույթին, ասում է McKinsey-ի գործընկեր Օլիվեր Օլիվեր Ռեմսբոթոմը (Oliver Ramsbottom):
Այն տնտեսությունները, որոնք դժվարության մեջ են և ամենից հաճախ դոլարային մեծ պարտքեր ունեն, նույնպես շրջվում են դեպի ոսկի: Դեկտեմբերյան դեֆոլտից առաջ Գանան, որը ոսկու արդյունահանման ծավալով աշխարհում վեցերորդն է, առաջարկել է նավթի ներկրման համար վճարել ոսկու ձուլակտորներով։ Սա շատ առումներով նման է միջնադարյան փոխանակման առևտրին միջերկրածովյան երկրների և Արևմտյան Աֆրիկայի միջև, երբ ոսկին փոխանակվում էր աղի հետ:
Ոսկու տենդից հետո
Ոսկին մինչ այժմ վայելում է իր փառքի պահը, սակայն դժվար է կանխատեսել, թե որքան կտևի մեծ պահանջարկը վերջինիս նկատմամբ։
Նրանց, ովքեր թանկարժեք մետաղների գների կանխատեսումներ են անում, երբեմն համեմատում են լոնդոնյան տաքսիների ուղևորների հետ, որոնք նստած են դեպի ետ նայող պառկած աթոռների վրա: Նրանք տեսնում են միայն այն, ինչ արդեն անցել են, բայց ոչ այն, ինչ առջևում է։
Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ 12 տրիլիոն դոլար արժողությամբ ոսկի արդեն արդյունահանվել է և գտնվում է գետնի վերևում, ոչ թե դրա խորքում, և մատակարարումն աճել է ևս երկու տոկոսով նախորդ տարի : Արդյունքում չափազանց մեծ ուշադրություն է դարձվում պահանջարկը խթանող գործոններին, որոնք գործում են բարդ և անկանխատեսելի։ Ֆինանսական ճգնաժամից հետո ոսկու գները 2011 թվականին տրոյական ունցիայի դիմաց 1920 դոլարից անկում ապրեցին մինչև 1200 դոլար 2013 թվականին:
Մոտ ժամանակներս ոսկու գների որոշիչ գործոնը կլինի Fed-ի կուրսը տնտեսությունը վերականգնելու և, միևնույն ժամանակ, գնաճը վերահսկողության տակ պահելուհամար։
Նախորդ շաբաթ Fed-ն ազդարարեց, որ ոչ ոք նրան չի խանգարի տոկոսադրույքները հետագայում բարձրացնել՝ որպես գնաճի դեմ պայքարի մաս, թեև շուկաները սպասում էին դադարի։ Դրանից հետո ոսկին մի փոքր էժանացել է՝ հասնելով տրոյական ունցիայի դիմաց 1970 դոլարի, քանի որ ավելի բարձր տոկոսադրույքները պարտատոմսերն ավելի գրավիչ են դարձնում ոսկու նկատմամբ, որը շահաբաժիններ չի տալիս:
Ապրիլյան 4,9% մակարդակից գնաճը իջեցվել է մինչև Fed-ի թիրախը՝ 2%: Այս հաջողությունը պետք է թուլացնի ոսկի գնելու ցանկությունը, որն օգտագործվում է որպես ապահովագրություն գնաճից: ԱՄՆ-ի պարտքի սահմանաչափի համաձայնագիրը ևս նվազող ճնշում կգործադրի ոսկու գնի վրա:
Երկարաժամկետ հեռանկարում ոսկու արդյունահանման արդյունաբերության վիճակը կարող է դանդաղեցնել սպառողների մրցավազքը այս թանկարժեք մետաղի համար:
«Այսօր մենք ապրում ենք մի աշխարհում, որը վճռականորեն շարժվել է դեպի ածխաթթվացում», — ասում է Թոմ Փալմերը՝ աշխարհի խոշորագույն ոսկու հանքարդյունաբերող Newmont Corporation-ի գործադիր տնօրենը: Այս ամիս նրա ընկերությունը կնքեց 19 միլիարդ դոլար արժողությամբ գործարք և դարձավ իր ավստրալացի մրցակից Newcrest-ի սեփականատերը:
Բայց անցումը դեպի ցածրածխածնային տնտեսության աշխատում է նաև ոսկու արդյունահանողների դեմ: Գիտնականներն ու հետազոտողները գնալով ավելի շատ են կոչ անում կրճատել ոսկու արդյունահանումը, քանի որ այն բացասաբար է ազդում շրջակա միջավայրի վրա:
Վերջերս Քեմբրիջի համալսարանի Սքոթի բևեռային հետազոտությունների ինստիտուտի գիտնականների խումբը, որը ղեկավարում էր Սթիվեն Լեզակը (Stephen Lezak), կատարեց ուսումնասիրություն և եզրակացրեց, որ ոսկու արդյունահանման արդյունքում ածխածնի արտանետումների քանակը գրեթե նույնն է, ինչ եվրոպական ողջ ավիացիայից: Լեզակը ասում է, որ աշխարհում ոսկու պահանջարկը հիմնականում կարելի է բավարարել թափոնների հեռացման և վերամշակման միջոցով:
«Երբ մենք մտածում ենք ոսկու մասին, մենք կարծում ենք, որ այն մաքուր, ազնիվ և շքեղ մետաղ է: Բայց դա բացարձակապես այդպես չէ, երբ նայում եք, թե ինչպես է այն արդյունահանվում», — ասում է Լեզակը, մատնանշելով կողմնակի ազդեցությունները, ինչպիսիք են սնդիկի և ածխածնի արտանետումները և ջրի մեծ սպառումը: «Այն շատ վնասակար է, իսկ ոսկին կարելի է ամբողջությամբ փոխարինել»։
Ոսկի արդյունահանող ընկերությունների շատ ղեկավարներ պնդում են, որ իրենք բարելավում են տեղի բնակչության կյանքի որակը՝ ստեղծելով աշխատատեղեր, և որ նրանք նվազեցնում են բացասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա։ Սակայն բնապահպանական անպատասխանատվության հետ կապված մտահոգությունները պահպանվում են:
Սա չի օգնում ամրապնդել ոսկու արդյունահանողների հեղինակությունը նոր ներդրողների շրջանում, որոնց ավելի շատ գրավում են թվային ներդրումները, ինչպիսիք են NFT-ին և կրիպտոարժույթը:
Ոսկու արդյունահանման արդյունաբերության կողմից ֆինանսավորվող Համաշխարհային ոսկու խորհուրդը ծրագրեր է մշակում՝ ստեղծելու կայուն կրիպտոարժույթ՝ կապված այս թանկարժեք մետաղի հետ:
Այնուամենայնիվ, Անդրեաս Հաբլուետցելը(Andreas Habluetzel), ով գլխավորում է Degussa Goldhandel ոսկու առևտրային եվրոպական ընկերությունը, որին պատկանում է Sharps Pixley բրիտանական առևտրային տունը, կարծում է, որ թվայնացումը և սերնդափոխությունը կզսպեն ոսկու արդյունահանումը և գինը։
Կրիպտոարժույթի ջատագովները առնվազն մեկ ընդհանուր բան ունեն ոսկու բզեզների հետ: Երկուսն էլ կարծում են, որ ոսկով ապահովված արժութային համակարգը կոտրված է և աղետի վտանգի տակ է։
«Դժվար է պայքարել ակտիվի դեմ, որը մարդուն հարստացրել է 5000 տարի»,- ասում է «Metals Daily»-ի Նորմանը:
