ՆԱՏՕ-ի Վիլնյուսի գագաթնաժողովի բարձր խաղադրույքները

Երբ ՆԱՏՕ-ի ղեկավարները հուլիսին հավաքվեն Լիտվայում, նրանք կվերադառնան այն հարցին, որը հետապնդում է դաշինքին` սկսած 2008 թվականի Բուխարեստի չարաբաստիկ գագաթնաժողովից։ Թեև Ուկրաինայի անդամակցության գործընթացի ձևակերպումն ամենահրատապը չէ, սակայն անխուսափելի է դարձել: Այս մասին գրում է հոդվածի հեղինակ Կարլ Բիլդտը project-syndicate-ում։

Հուլիսի կեսերին Վիլնյուսում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը արագորեն մոտենում է, բոլորի մտքում հարցն այն է, թե ինչպես խուսափել դաշինքին հերթական ձախողումից՝ Ուկրաինայի հեռանկարային անդամակցության հետ կապված: Երբ 15 տարի առաջ ՆԱՏՕ-ի ղեկավարներն անդրադարձան նույն խնդրին Բուխարեստում, նրանք չկարողացան վստահելի համաձայնության հասնել այն մասին, թե ինչպես լուծել Ուկրաինայի և Վրաստանի անդամակցության ձգտումները: Բոլորս էլ ապրել ենք հետևանքների հետ։

2008 թվականի գագաթնաժողովին ընդառաջ Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոն և Վրաստանի նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին համոզեցին ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշին, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցությունը լավագույն տարբերակն է իրենց երկրների համար: Բուշն իր հերթին խոստացել էր, որ Բուխարեստում կընդունի ՆԱՏՕ-ի որոշումը։ Լավ ավարտ տեղի չունեցավ։ Ֆրանսիայի նախագահ Նիկոլա Սարկոզին և Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը թշնամաբար էին վերաբերվում այդ գաղափարին՝ պնդելով, որ Ուկրաինան և Վրաստանը պատրաստ չեն անդամակցությանը, և որ չպետք է ռիսկի դիմել օտարել Ռուսաստանին:

Առաջին կետը, անկասկած, վավեր էր Ուկրաինայի հարցում, հատկապես այն պատճառով, որ ուկրաինական հասարակության մեծ հատվածները կտրականապես դեմ էին ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուն: Ընդամենը մեկ տասնամյակ էր անցել այն պահից, երբ ՆԱՏՕ-ի ռումբերն ընկան Բելգրադի վրա, ուստի դաշինքին միանալու հարցը դեռևս խիստ պառակտող էր: Եթե անդամակցությունը հանրաքվեի դրվեր, պարզ չէ, թե ինչ կորոշեին ուկրաինացի ընտրողները։

Իրադարձության ժամանակ ՆԱՏՕ-ի առաջնորդները հասան փոխզիջման, որը ներկայացնում էր բոլոր հնարավոր աշխարհներից վատագույնը: Թեև դաշինքը հասկացրեց, որ Վրաստանը և Ուկրաինան պետք է անդամ դառնան, նա շտապեց ավելացնել, որ միացումն այդ ժամանակ տեղի չի ունենա: Ապագա անդամակցության դուռը, կարծես թե, բացված էր՝ բոցավառելով կրակը Ռուսաստանում, և՛ ուռճացնելով գաղափարը պաշտպանողների հույսերը:

Այնուամենայնիվ, կողմերից ոչ մեկը իրական հիմք չուներ հավատալու, թե ինչ է արել: ՆԱՏՕ-ի անորոշ փոխզիջումը իրականում վտանգ չէր ներկայացնում Ռուսաստանի համար, քանի որ այն իրականում Ուկրաինային և Վրաստանին նյութապես չմոտեցրեց անդամակցությանը:

Այնուամենայնիվ, ՆԱՏՕ-ի Բուխարեստի ձախողման ժառանգությունը բեռ է մնում դաշինքի համար՝ սկսած այդ ժամանակից: Այժմ, երբ նոր թափ է նկատվում Ուկրաինայի անդամակցության համար, այդ խնդիրը կկենտրոնանա Վիլնյուսում: Իրավիճակը խորապես փոխվել է 2014 թվականից ի վեր: ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հարցն այլևս մեծ պառակտում չի առաջացնում Ուկրաինայում:

Այդուհանդերձ, հարցի քաղաքականությունը ոչ պակաս բարդ է, քան 15 տարի առաջ։ Վաշինգտոնում և Արևմտյան այլ մայրաքաղաքներում շատ քաղաքական գործիչներ զգուշանում են շատ արագ դաշինք մտցնելուցՈւկրաինային: Քիչ հավանական է, որ ԱՄՆ սենատորների երկու երրորդը պատրաստ է վավերացնել ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցությունը 2024 թվականի նախագահական ընտրությունների նախաշեմին: Խնդիրը միայն այն չէ, որ որոշ հանրապետականներ դեմ են Ուկրաինայի «դատարկ կտրոնին»։ Սա այն է, որ Ջո Բայդենի վարչակազմը և կոնգրեսական դեմոկրատները չեն ցանկանա Դոնալդ Թրամփին հանձնել օգտակար խմդիր, որով կաջակցի նրա «Ամերիկան առաջին հերթին» վերընտրվելու հայտին:

Ավելին, ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցությունը, անկասկած, այս պահին ամենահրատապ խնդիրը չէ: Թեև Բախմուտի ճակատային մարտադաշտում ԱՄՆ-ի զորքեր տեղակայելու հեռանկարը հեռու է, ռազմական և ֆինանսական աջակցության ուժեղ, հետևողական հոսքի պահպանումը Ուկրաինային հրատապ է և լիովին հասանելի, քանի դեռ կա դրա համար քաղաքական կամք: Առաջիկա ամիսներին կոնկրետ աջակցությունը շատ ավելի օգտակար կլինի Ուկրաինային, քան թղթի վրա պաշտոնական պարտավորությունները:

Այնուամենայնիվ, Բուխարեստի տրավման կախված կլինի այս տարվա գագաթնաժողովից: ՆԱՏՕ-ի Արևելյան Եվրոպայի անդամներից շատերը խորապես զգում են, որ այժմ ժամանակն է շտկելու անցյալի սխալները և հստակեցնելու անորոշ, չճշտված խոստումը, որը տրվել էր 15 տարի առաջ: Նրանք զգուշացնում են, որ Բուխարեստի ոճով ևս մեկ այլ ձախողում կհետապնդի դաշինքին տարիներ շարունակ:

Ի վերջո, բառագործները պետք է ստեղծեն լուծում որը հստակ ուղի կապահովի դեպի Ուկրաինայի անդամակցություն, նույնիսկ եթե այն թերանում է անհապաղ միանալոըց: Ի տարբերություն 2008-ի, այլևս կասկած չկա, որ անդամակցությունը մի օր գալու է։ Ուկրաինայի անվտանգությունը առանցքային է Եվրոպական կայունության համար, և այդպես կլինի տասնամյակներ շարունակ։ Ագրեսիային դիմակայելը և Եվրոպայի պաշտպանությունն են պատճառները, թե ինչու է ստեղծվել ՆԱՏՕ-ն: Վիլնյուսում վտանգված է ոչ միայն Ուկրաինայի, այլ նաև դաշինքի ապագան։