Նեոլիբերալիզմի վերջնական հենարանը

Քանի որ աշխարհը առաջ է շարժվում նեոլիբերալիզմի չորս տասնամյակներից, The Economist-ը հավատարիմ է մնում Մարգարեթ Թետչերի, Ռոնալդ Ռեյգանի ուղղափառությանը և Վաշինգտոնի Կոնսենսուսին: Բայց ԱՄՆ-ի տնտեսության բազմաթիվ խնդիրների լուծումն անհնարին կլինի, եթե ամերիկացիները մեղադրեն դրանք կառավարությանը: Այս մասին գրում է  Ջ․ Բրադֆորդ Դելոնգը project-syndicate-ում։

Նախորդ տասնամյակը բարյացակամ չէր նեոլիբերալիզմի նկատմամբ։ 40 տարվա ապակարգավորման, ֆինանսականացման և գլոբալիզացիայի պայմաններում, որոնք չկարողացան մատուցել բարգավաճություն որևէ մեկին, բացի հարուստներից, Միացյալ Նահանգները և արևմտյան այլ լիբերալ դեմոկրատիաները կարծես թե դուրս են եկել նեոլիբերալ փորձից և նորից որդեգրել արդյունաբերական քաղաքականությունը: Սակայն տնտեսական պարադիգմը, որի հիմքում ընկած էր Թետչերիզմը, Ռեյգանոմիկան և Վաշինգտոնի Կոնսենսուսը, գոյություն ունի առնվազն մեկ տեղում՝ Economist-ի էջերում:

Վերջերս մի էսսե, որը նշում է Ամերիկայի «ապշեցուցիչ տնտեսական ռեկորդը», օրինակելի օրինակ է: Հուսահատ ամերիկացիներին հորդորելով ուրախանալ իրենց երկրի «հաջողության  ցնցող պատմության» համար, հեղինակները կրկնապատկում են նվաստացումը։ «Որքան շատ ամերիկացիները կարծում են, որ իրենց տնտեսությունը շտկման կարիք ունեցող խնդիր է, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ նրանց քաղաքական գործիչները կխառնեն հաջորդ 30 տարիները»: Միևնույն ժամանակ ընդունելով, որ «Ամերիկայի բաց լինելը» բարեկեցություն բերեց ընկերություններին և սպառողներին, հեղինակները նաև նշում են, որ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը և ներկայիս նախագահ Ջո Բայդենը «դիմել են պրոտեկցիոնիզմին»: Նրանք զգուշացնում են, որ սուբսիդիաները կարող են խթանել ներդրումները կարճաժամկետ հեռանկարում, բայց «արմատավորել վատնվող և խեղաթյուրող լոբբինգը»: Որպեսզի լուծի այնպիսի մարտահրավերներ, ինչպիսիք են Չինաստանի վերելքը և կլիմայի փոփոխությունը, ԱՄՆ-ը պետք է «հիշի, թե ինչն է նպաստել իր երկար և հաջող ընթացքին»:

Ինչպես միշտ, Economist-ն իր ակնածանքն է հայտնում նեոլիբերալ դոգմայի նկատմամբ՝ իսկական հավատացյալի ողջ սրբությամբ և վստահությամբ: Ամերիկացիները պետք է նստեն, լռեն և ասեն կատեխիզմը. «Շուկան տալիս է, շուկան վերցնում է. օրհնված լինի շուկայի անունը»: Կասկածելը, որ ԱՄՆ-ի տնտեսության ներկայիս խնդիրները պայմանավորված են որևէ այլ բանով, քան ինտերվենցիոնիստ, գերիշխող կառավարությամբ, ուրացություն է:

Էսսեն մեջբերում է ԱՄՆ-ի առջև ծառացած երեք «թարմ մարտահրավերներ». անվտանգության սպառնալիքը, որը բխում է Չինաստանից, աշխատանքի գլոբալ բաժանումը վերսկսելու անհրաժեշտությունը Չինաստանի աճող տնտեսական ազդեցության պատճառով, և կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարը։ Կլիմայական մարտահրավերը, իհարկե, հազիվ թե «թարմ» լինի՝ հաշվի առնելով, որ աշխարհն առնվազն երեք սերունդ ուշացել է` անդրադառնալու դրան։

Նեոլիբերալ տեսանկյունից այս մարտահրավերները համարվում են «արտաքին»: Շուկայական տնտեսությունը չի կարող անդրադառնալ դրանց, որովհետև չի տեսնում դրանք: Ավելին, կանխել պատերազմը Խաղաղ օվկիանոսում կամ օգնել Պակիստանին՝ խուսափելու ավերիչ ջրհեղեղներից դանդաղեցնելով գլոբալ տաքացումը, չի ներառում ֆինանսական գործարքներ:

Ճանաչելով գլոբալ մարտահրավերների մասշտաբն ու հրատապությունը, ինչպիսին է կլիմայի փոփոխությունը, և այնուհետև ժխտելը, ինչպես անում է Economist-ը, որ միայն կառավարությունները կարող են արդյունավետորեն լուծել դրանք, նշանակում է մտավոր անօրինականություն: Ինքը՝ Ադամ Սմիթը, աջակցում էր Նավագնացության ակտերին, որոնք կարգավորում էին առևտուրն ու բեռնափոխադրումները Անգլիայի, նրա գաղութների և այլ երկրների միջև, չնայած այն հանգամանքին, որ նրանք պարտավորեցնում էին ապրանքները տեղափոխել բրիտանական նավերով, նույնիսկ եթե այլ տարբերակներն ավելի էժան էին: «Պաշտպանությունը,- գրել է նա «Ազգերի հարստություն»-ում, «շատ ավելի կարևոր է, քան ճոխությունը»: Անվտանգության ցանկալի քաղաքականությունը որպես «պաշտպանողական» դատապարտելը այն ժամանակ և հիմա անիմաստ էր:

Ավելին, Economist-ի կողմից Բայդենի ենթադրյալ պրոտեկցիոնիզմի դատապարտումը ուղեկցվում է երկիմաստ դիտարկմամբ, որ «ներգաղթի քաղաքականությունը դարձել է թունավոր»։ Փաստորեն, կա միայն երկու տարբերակ. ԱՄՆ-ը կա՛մ պետք է ընդունի ավելի շատ ներգաղթյալների (ինչպես ես կարծում եմ, որ պետք է), որովհետև նրանք շատ արդյունավետ են և արագ ինտեգրվում են, կա՛մ պետք է սահմանափակեն ներգաղթը, քանի որ ոմանք կարծում են, որ ձուլման գործընթացը շատ դանդաղ է ընթանում:

Էսսեի այն դիտարկումը, որ սուբսիդիաները կարող են «կարճաժամկետ հեռանկարում խթանել ներդրումները զրկված տարածքներում», բայց նաև երկարաժամկետ հեռանկարում «արմատացնել վատնվող և խեղաթյուրող լոբբինգը», նույնքան անհասկանալի է: Ըստ երևույթին, հիմքում ընկած պնդումն այն է, որ չնայած արտաքին գործոնների հետևանքով առաջացած շուկայի ձախողումները վատ են, դրանք շտկելուն ուղղված կառավարության քաղաքականության հնարավոր հետևանքները ավելի վատ են: Ամերիկացիների ամենաապահով խաղադրույքը պարզապես հավատք պահելն է շուկայի հետ:

The Economist-ի փաստարկն արտացոլում է ԱՄՆ պատմության հիմնարար թյուրիմացությունը: Ամերիկյան տնտեսական ավանդույթը հիմնված է Ալեքսանդր Համիլթոնի, Աբրահամ Լինքոլնի, Թեդի և Ֆրանկլին Ռուզվելտի և Դուայթ Էյզենհաուերի գաղափարների վրա, ովքեր գիտակցում էին զարգացող պետության անհրաժեշտությունը և վարձակալության վտանգները:

Անշուշտ, Էյզենհաուերի նախագահությունից անցել է 70 տարի, և Ամերիկայի պետական կարողությունների մեծ մասը մաշվել է երկար նեոլիբերալ դարաշրջանում, որը սկսվեց Ռոնալդ Ռեյգանի ընտրությամբ: Բայց laissez-faire քաղաքականությունը, որը ողբալիորեն անբավարար էր 1950-ականների զանգվածային արտադրության տնտեսության համար, ավելի վատ են համապատասխանում կենսատեխնոլոգիայի և ՏՏ-ի վրա հիմնված ապագայի տնտեսությանը: Բայդենի արդյունաբերական քաղաքականությունը մերժելու փոխարեն ամերիկացիները պետք է ընդունեն այն: Մեջբերելով Մարգարետ Թետչերին՝ չկա այլընտրանք։