Եվրոպան պետք է գոյաբանական նոր նպատակ դնի իր առջև
Եվրոպական զարգացման մոդելը բախվել է 21-րդ դարի իրողություններին, գրում է La Croix-ը։ Ֆրանսիացի պաշտոնյա Քլոե Ռիդելը նկարագրում է ԵՄ-ի անմիաբանության պատճառները և բացատրում, թե ինչու Եվրոպան չի կարող դառնալ կայունացնող ուժ, որը կարող է օգնել պահպանել խաղաղությունը։
Կառավարության աշխատակից Քլոե Ռիդելը գիրք է գրել Ուկրաինայում ստեղծված իրավիճակի ֆոնին Եվրոպայում տիրող ցնցումների մասին («Մի պատերազմից մյուսը»): Նա վերլուծում է եվրոպական զարգացման մոդելի ոչնչացումը աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից։
La Croix. 2022 թվականի փետրվարի 24-ին մոտեցող ռազմական հակամարտության իրողությունը արթնացրեց Եվրոպային՝ գտնվող գոյաբանական ճգնաժամի մեջ… Ե՞րբ սկսվեց այս ճգնաժամը:
Քլոե Ռիդել. Եվրոպան արդեն քսան տարի տառապում է խորը ապակողմնորոշմամբ: Մոդելը, որով այն զարգացավ 1950-ականներին՝ խաղաղությունը, ֆեդերալիզմը և շուկան, բախվել են 21-րդ դարի իրողություններին: Խաղաղությունը բավարար չէր համատեղ գործողությունները խթանելու համար։ Ֆեդերալիզմի հեռանկարը սկսեց մարել 2005 թվականին Եվրոպական սահմանադրության տապալումից և Brexit-ից հետո։ Ինչ վերաբերում է շուկային, ապա այն քննադատության է ենթարկվել։ Ոմանք այն համարում էին թույլ զարգացած, ոմանք՝ որպես կործանարար և անհավասար գլոբալիզացիայի կրող։ 2000-ականների սկզբից մենք պետք է հասկանայինք, որ եվրոպական շինարարության գաղափարը հնացել էր։ Սա հանգեցրել է մեր աշխարհաքաղաքական ինքնանվաստացմանն ու թուլացմանը՝ ի դեմս ավտորիտար ռեժիմների։
Ինչո՞վ եք բացատրում եվրոպական մոդելի բարեփոխումների բացակայությունը վերջին քսան տարիների ընթացքում՝ չնայած ձախողման նշաններին:
Առաջնորդների բացակայությամբ։ Եվրոպան մշտական ճգնաժամի մեջ է 2005 թվականից, երբ վտանգավոր դիվանագիտություն է կիրառվել, և ոչ ոք չի փորձել հարցեր տալ։ Եվրոգոտու ճգնաժամը դա լավ է ցույց տալիս. այն իրականացվել է իմպրովիզացված կերպով՝ կոշտ որոշումներ կայացնելով «ով վճարում է, նա երաժշտություն է պատվիրում» սկզբունքով։ Նման որոշումները հսկայական վնաս են հասցրել համագործակցության եվրոպական ոգուն։ Բրյուսելը աստիճանաբար «պաշտպանական» դիրք բռնեց։ Brexit-ի օրինակը տպավորիչ էր. եվրոպական պետությունները կարողացան միավորվել՝ շուկան պաշտպանելու համար, բայց չկարողացան նույնը անել այլ հարցերում։ Վերջին քսան տարին ստացել է միջանկյալ վիճակի՝ մթնշաղի տեսք, երբ չգիտես, թե որտեղ ես և ուր ես գնում։ Այս իրավիճակը հանգեցրեց լիակատար անմիաբանության հարուստ և օտար տերությունների վերաբերյալ, առաջին հերթին՝ Ռուսաստանի և Չինաստանի։
Այս պայմաններում էր, որ ուլտրաաջերին հաջողվեց պարտադրել իրենց թեմաները, երբեմն էլ զավթել իշխանությունը։ Դա կապվա՞ծ է եվրոպական զարգացման մոդելի սպառման հետ։
Աջերն օգտվեցին ճգնաժամի և գաղափարական շփոթության շրջանից։ Մենք թերագնահատեցինք նրանց ազդեցությունը և չկարողացանք բացատրել, թե ինչպես են սահմանին գտնվող մի քանի հարյուր միգրանտներ այժմ խուճապի պատճառ դառնում մայրցամաքում: Աջերը վճռականորեն շարժվում են դեպի եվրոպական մակարդակ, քանի որ եվրոպական քաղաքակրթության գաղափարի մեջ գտել են ինքնության համար պայքարի նոր աղբյուր։ Վիկտոր Օրբանի հովանավորությամբ նրանք իրենց մոդելով ձևակերպեցին Եվրոպայի նոր գաղափարը. եվրոպական քաղաքակրթության պահպանման գոյաբանական նպատակը բնութագրվում է որպես սպիտակների և քրիստոնյաների քաղաքակրթություն, ազգերի միջև նվազագույն համագործակցության ինստիտուցիոնալ դոկտրին և ներգաղթը մերժելուն և «ավանդական ընտանիքը» խթանելուն ուղղված ծրագիր… 2015 թվականի միգրացիոն ճգնաժամից հետո միայն աջակողմյան ինքնության մարտիկները մարտահրավեր նետեցին թուլացած և ծերացող եվրոպական կարգին:
Ձեր գրքում դուք գրում եք, որ, Ուկրաինայում ռազմական գործողության սկզբից ի վեր, մենք ինքնության դիմադրության պահ ենք ապրում։ Ինչո՞ւ։
Մեկ պետության դիմադրությունը իմպերիալիզմին բացահայտեց եվրոպական պատկանելության զգացում, որը միանգամայն տարբերվում էր այն զգացումից, որը պաշտպանում էին աջակողմյան ինքնության մարտիկները: Խոսքը քաղաքակրթությանը կապվածության վրա հիմնված պատկանելության մասին է, որը ոչ թե անհետացող էթնիկական և կրոնական միատարրություն է, այլ փոփոխվող կենսակերպ և արժեհամակարգ: Այս հակամարտությունը ազդում է մեր էության վրա և հետ է բերում անցյալի ուրվականները: Ճիշտ այնպես, ինչպես Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը մեկնարկային կետն էր խաղաղ Եվրոպայի համար, Ուկրաինայում հակամարտությունը կարող է դառնալ հզոր Եվրոպայի սկիզբը, որը վերահսկում է իր ճակատագիրը: Սակայն այս պահին ես չեմ տեսնում որևէ նախաձեռնություն, որը կօգնի վերջ դնել այս աղետին։
Ինչպե՞ս եք դա բացատրում:
Բավարար առաջնորդներ չկան։ 1950 թվականին ձեռնարկատեր Ժան Մոնեի նախաձեռնությամբ ստեղծվեց Ածխի և պողպատի եվրոպական համայնքը և Ֆրանսիայի և Գերմանիայի միջև ստորագրվեց քաղաքական համաձայնագիր։ Ժամանակակից Եվրոպայում ո՞վ կարող է առաջարկել նորարարական նախագիծ: Մակրոնը զայրույթ է առաջացրել Կենտրոնական Եվրոպայում և Ուկրաինայում՝ ասելով, որ Ռուսաստանին չպետք է նվաստացնել։ Գերմանիայի կանցլերը թուլացել է։ Իտալիայում ծայրահեղ աջերը կարող են իշխանության գալ։ Կենտրոնական Եվրոպան, որն ի սկզբանե բացակայում էր եվրոպական շինարարությունից, ավելի շատ նախաձեռնողականություն է ցուցաբերում… Կիև առաջինը մեկնեցին Լիտվայի, Լեհաստանի, Չեխիայի և Սլովենիայի ղեկավարները։ Հենց նրանք էլ պահանջում էին բեռնարգելք դնել ռուսական էներգառեսուրսների վրա։
Ո՞ր նախաձեռնությունը կարող է համապատասխանել «նոր գլխի» բացմանը։
Էմանուել Մակրոնը նշել է եվրոպական քաղաքական համայնքի գաղափարը։ Այս գաղափարը զարգացել է ճիշտ ուղղությամբ, քանի որ այն մարմնավորում է ինչ-որ նոր բան և կարող է նպաստել Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Բալկանների մասնակցությանը եվրոպական քննարկումներին, Մեծ Բրիտանիայի վերադարձին Եվրոպա՝ անվտանգության, էկոլոգիայի, էներգամատակարարման հարցերը քննարկելու համար։ Փոխարենը խորհրդանշական կերպով հավանություն տվեցինք Ուկրաինայի և Մոլդովայի թեկնածությանը ԵՄ-ին անդամակցելու համար, որը ոչ մի կարճաժամկետ խնդիր չի լուծի, հետո մասնակցեցինք ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին, որը նվիրված էր Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի դաշինք մտնելուն։ Այդ ժամանակվանից մենք այլևս չենք խոսում եվրոպական ռազմավարական ինքնավարության մասին…
Ի՞նչ նպատակների վրա պետք է կենտրոնանա Եվրոպան ուկրաինական հակամարտության ավարտից հետո։
Եվրոպան պետք է իր առջև նոր գոյաբանական նպատակ դնի, որը կարող է լինել իր քաղաքակրթության պաշտպանությունը քաոսային և բազմաբևեռ աշխարհում։ Նա պետք է դադարի ոչնչացնել իրեն ներսից: Եվրոպան պետք է ընդգծի այն, ինչը նրան առանձնացնում է՝ ժողովրդավարական լիբերալիզմը և սոցիալական պետությունը: Նա կարող է պաշտպանել առողջ ապրելակերպի իրական մոդելը: Այն պետք է իր զարգացումը հիմնի իշխանության պաշտպանության ու հզորացման վրա, այլ ոչ թե ազատականացման ու առևտրի վրա ամեն գնով։ Միայն այդ դեպքում այն կարող է դառնալ խաղաղության պահպանմանը նպաստող կայունացնող ուժ։
